Zwichnięcie rzepki u psa to jedno z częściej występujących schorzeń ortopedycznych, które dotyczy zarówno psów małych, jak i dużych ras. Polega ono na przemieszczeniu rzepki (patella) poza jej naturalne położenie w bruździe kości udowej. To zaburzenie prowadzi do problemów z poruszaniem się, bólu, a w skrajnych przypadkach do trwałych zmian zwyrodnieniowych stawów. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe, aby zapewnić psu komfort życia i zapobiec dalszym komplikacjom.

Przyczyny zwichnięcia rzepki u psów

Zwichnięcie rzepki może mieć podłoże wrodzone lub nabyte. Wrodzone predyspozycje są najczęstszą przyczyną zwichnięcia, zwłaszcza u psów ras małych, takich jak yorkshire terrier, pudel miniaturowy, chihuahua czy pomeranian. W przypadku psów dużych ras, schorzenie to jest zwykle wynikiem urazów lub intensywnego wysiłku fizycznego.

1. Zwichnięcie wrodzone – jest wynikiem nieprawidłowego rozwoju struktur stawu kolanowego. Może obejmować deformacje kości udowej, kości piszczelowej, a także nieprawidłowe przyczepienie więzadeł rzepki. Tego typu zwichnięcie często występuje obustronnie.
2. Zwichnięcie nabyte – pojawia się na skutek urazów, takich jak upadki, uderzenia, skręcenia stawu czy zerwanie więzadeł. Może również być wynikiem zmian zwyrodnieniowych związanych z wiekiem.

Klasyfikacja zwichnięcia rzepki

Zwichnięcie rzepki klasyfikuje się na podstawie stopnia nasilenia objawów oraz stabilności stawu:

• Stopień I: rzepka przemieszcza się sporadycznie i samoistnie wraca na swoje miejsce. Objawy są minimalne, a pies zazwyczaj nie odczuwa bólu.
• Stopień II: rzepka przemieszcza się łatwo i może pozostawać poza rowkiem przez dłuższy czas. Pies może wykazywać lekką kulawiznę.
• Stopień III: rzepka jest trwale przemieszczenia, ale można ją ręcznie przemieścić do prawidłowej pozycji. Występuje wyraźna kulawizna i deformacja kończyny.
• Stopień IV: rzepka jest trwale przemieszczenia i nie można jej ręcznie ustawić w rowku. Pies ma poważne trudności w poruszaniu się, często z towarzyszącą deformacją kończyn.

Objawy zwichnięcia rzepki u psa

Objawy zwichnięcia rzepki mogą być zróżnicowane, w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia. Do najczęstszych należą:

• Kulawizna – często pojawiająca się nagle, zwłaszcza po wysiłku fizycznym.
• Przeskakiwanie kończyny – pies może podnosić nogę na kilka kroków, po czym wraca do normalnego chodu.
• Ból – zwłaszcza przy dotyku stawu kolanowego lub podczas ruchu.
• Sztywność i trudności w poruszaniu się – szczególnie po odpoczynku.
• Deformacja kończyny – w zaawansowanych przypadkach może dojść do trwałych zmian w budowie kończyny.

Objawy mogą występować okresowo lub być stałe, w zależności od nasilenia choroby.

Diagnostyka zwichnięcia rzepki

Diagnoza opiera się na wywiadzie z właścicielem, badaniu klinicznym oraz badaniach obrazowych:

• Badanie ortopedyczne – weterynarz ocenia stabilność stawu, obecność bólu, zakres ruchomości oraz ewentualne deformacje.
• Badanie rentgenowskie (RTG) – pozwala na ocenę stopnia przemieszczenia rzepki oraz towarzyszących zmian w strukturze kości.
• Ultrasonografia (USG) – przydatna w ocenie tkanek miękkich i więzadeł.
• Tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI) – stosowane w skomplikowanych przypadkach, gdy potrzebna jest dokładna wizualizacja stawu.

Leczenie zwichnięcia rzepki

Leczenie zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz ogólnego stanu zdrowia psa. Możemy wyróżnić dwa główne podejścia:

1. Leczenie zachowawcze – stosowane w łagodnych przypadkach (stopień I i II):
   • Ograniczenie aktywności fizycznej.
   • Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.
   • Fizjoterapia – wzmacnianie mięśni kończyn tylnych, które pomagają stabilizować staw kolanowy.
   • Kontrola masy ciała – aby zmniejszyć obciążenie stawów.
2. Leczenie chirurgiczne – zalecane w przypadkach umiarkowanych i ciężkich (stopień III i IV):
   • Trochleoplastyka – pogłębianie rowka w kości udowej, aby rzepka lepiej się utrzymywała.
   • Transpozycja guzowatości kości piszczelowej – zmiana położenia przyczepu więzadła rzepki w celu poprawy osi kończyny.
   • Rekonstrukcja tkanek miękkich – wzmocnienie więzadeł i torebki stawowej.
   • Osteotomia korekcyjna – w skrajnych przypadkach, gdy konieczna jest korekcja deformacji kości.

Opieka pooperacyjna i rehabilitacja

Po operacji kluczowe jest zapewnienie psu odpowiedniej opieki i rehabilitacji:

• Ograniczenie ruchu – pies powinien unikać skakania, biegania i intensywnych ćwiczeń przez kilka tygodni.
• Fizjoterapia – w tym hydroterapia, masaże i ćwiczenia poprawiające siłę mięśni.
• Regularne kontrole weterynaryjne – monitorowanie postępów w leczeniu i ocena stabilności stawu.
• Dieta – utrzymanie prawidłowej masy ciała, aby nie obciążać nadmiernie stawów.

Zapobieganie zwichnięciu rzepki

Choć nie zawsze można zapobiec wrodzonym predyspozycjom do zwichnięcia rzepki, istnieją środki ostrożności, które mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju schorzenia:

• Unikanie nadmiernego wysiłku – szczególnie u młodych psów w fazie intensywnego wzrostu.
• Kontrola masy ciała – zapobieganie otyłości, która zwiększa obciążenie stawów.
• Bezpieczne środowisko – unikanie śliskich powierzchni i zbyt wysokich przeszkód.
• Odpowiednia selekcja hodowlana – unikanie rozmnażania psów z predyspozycjami do problemów ortopedycznych.

Zwichnięcie rzepki to schorzenie, które może znacząco wpłynąć na jakość życia psa, ale dzięki szybkiemu rozpoznaniu i odpowiedniemu leczeniu możliwe jest pełne lub znaczne odzyskanie sprawności. Regularne kontrole weterynaryjne, dbałość o aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości psa oraz właściwa dieta to kluczowe elementy wspierające zdrowie układu ruchu.